Arbitrage of toch de gewone rechter

Arbitrage is in Nederland een belangrijke vorm van geschilbeslechting. Wanneer partijen hun geschil niet aan de rechter maar aan arbiters willen voorleggen, zullen zij dat moeten overeenkomen.

Voor consumenten is een aparte regeling in de wet opgenomen over het arbitraal beding dat is opgenomen in de afdeling algemene voorwaarden in het Burgerlijk Wetboek. Voor een dergelijk beding geldt dat dit voorkomt op de zogenaamde zwarte lijst.

Vernietigbaar beding

Het gevolg van het gebruiken van een dergelijk beding in algemene voorwaarden is dat, wanneer het door de gebruiker wordt ingeroepen jegens een consument, het beding onredelijk bezwarend is en daardoor vernietigbaar. Een ondernemer en een consument kunnen wel bij aparte overeenkomst besluiten om hun geschil door arbitrage te beslechten. Voorts wordt een beding niet als onredelijk bezwarend gezien als de consument door de ondernemer tenminste een termijn van een maand wordt gegeven om te kiezen voor de volgens de wet bevoegde rechter voor de beslechting van hun geschil.

Arbitrage kan worden overeengekomen op het moment dat een geschil zich voordoet (compromis) maar kan ook overeengekomen worden voor het ontstaan van het geschil, dus ten aanzien van toekomstige geschillen (Arbitraal beding). Arbitrage moet voorts schriftelijk worden overeengekomen en dat kan ook via arbitraal beding in statuten of reglementen of in algemene voorwaarden.

Onduidelijk geformuleerde arbitrageclausule

Het komt in de praktijk regelmatig voor dat een arbitrageclausule niet duidelijk is geformuleerd; er is dan sprake van een defecte arbitrage clausule. Dit kan er dan toe leiden dat de zaak aan de gewone rechter dient te worden voorgelegd.

Voor het kunnen beoordelen of er sprake is van een correcte arbitrage clausule kunnen deze worden getoetst aan standaard arbitrageclausules. In dit kader verwijs ik naar de aanbevolen procedure van het Nederlands arbitrage-instituut die als volgt luidt: Alle geschillen die mochten ontstaan naar aanleiding van de onderhavige overeenkomst dan wel van nadere overeenkomsten die daarvan het gevolg mochten zijn, zullen worden beslecht overeenkomstig het Arbitragereglement van het Nederlands Arbitrage Instituut.

In geval van internationale geschillen kan worden verwezen naar de clausule van de International Chamber of Commerce(ICC) : All disputes arising out of or in connection with the present contract shall be finally settled under the rules of Arbitration of the International Chamber of Commerce by one or more arbitrators appointed in accordance with the said Rules.

Een arbitrageovereenkomst dient doorgaans in elk geval de volgende elementen te bevatten: i. Een keuze voor een arbitragereglement en instituut; ii. De zetel van arbitrage; iii. De taal van de arbitrage; iv. Het toepasselijke recht; v. of de arbitrage vertrouwelijk; en vi. het aantal arbiters.

De rol van de gewone rechter

Ook al is er gekozen voor arbitrage, dan blijft er voor de gewone rechter een rol toekomen voor het beslechten van een geschil. Hierbij moet worden gedacht aan het verzoeken voor het leggen van beslag, het houden van een getuigenverhoor en het aanhangig maken van een kort geding bij de rechtbank dan wel de kantonrechter. In het geval dat overeenkomst tot arbitrage bestaat, waarin wordt voorzien in de mogelijkheid voorlopige voorzieningen te treffen, is er sprake van een zogeheten kort geding en wordt de gewone rechter niet bevoegd.

Er kan ook nog de vraag worden gesteld of ondanks dat tussen partijen arbitrage is overeengekomen dit beding toch onaanvaardbaar kan zijn. Is namelijk voor arbitrage gekozen, betekent dit in de regel dat arbitrage echt van toepassing als een geschil ontstaat. Een arbitragebeding wordt namelijk naar Nederland recht in beginsel niet als onredelijk aangemerkt. Slechts bij hoge uitzondering kan de rechter dit beding op grond van de eisen van redelijkheid en billijkheid buiten toepassing laten.