Circulair ondernemen

DeHaan voelt zich medeverantwoordelijk om het wereldwijde gebruik van grondstoffen terug te dringen. Daarom draagt ons kantoor op eigen wijze bij aan de doelstelling van de Nederlandse overheid om in 2050 een volledige circulaire economie in ons land te hebben.

DeHaan heeft de afgelopen jaren diepgaande expertise ontwikkeld op het gebied van circulariteit (zie figuur 1) en de juridische gevolgen die hieraan verbonden zijn. Met deze expertise hebben wij talloze entiteiten vanuit juridisch perspectief bijgestaan in de (transitie naar) circulair ondernemerschap. De kennis en ervaring die we in de loop van de tijd hebben opgebouwd gaan we verder inzetten om eenieder die circulaire ambities heeft vanuit juridisch perspectief te begeleiden bij de ontwikkeling van circulaire activiteiten. Hiervoor hebben wij onder andere een legal scan ontwikkeld.

Figuur 1: Zeven pijlers van een circulaire economie
bron: Metabolic Circular Economie

Aansluiting 10R-model en zeven pijlers van een circulaire economie

Rijksoverheid omschrijft een circulaire economie als volgt: “Een economie waarin zoveel mogelijk duurzame hernieuwbare grondstoffen worden gebruikt, producten en grondstoffen worden hergebruikt en waarin afval niet bestaat.” Team Circulair van DeHaan sluit zich aan bij deze definitie van circulariteit. Hierbij adviseren wij entiteiten bij uiteenlopende fasen van het bekende 10R-model: van recovering en recycling tot activiteiten die gerelateerd zijn aan de reduce en refuse fases (zie figuur 2).

Figuur 2: 10R-model Circulariteit
bron: CB23 Framework Circulair Bouwen

Waarom aandacht voor juridische aspecten van circulaire activiteiten?

Veel wetgeving en (standaard)contracten zijn gericht op een lineaire economie en lineaire organisaties en bedrijfsactiviteiten. In de praktijk zien wij regelmatig dat dit leidt tot ongewenste gevolgen als deze wetgeving en contracten op circulaire activiteiten worden toegepast. Zo kan het bijvoorbeeld zijn dat u onvoorziene aansprakelijkheidsrisico’s loopt of dat voor de realisatie van uw circulaire ambities een andere juridische samenwerkingsvorm beter past. Zie ook ‘juridische aandachtspunten circulaire activiteiten’ .

Legal scan voor circulaire activiteiten

Voor entiteiten die overwegen te starten met circulaire activiteiten, maar ook voor hen die al jaren bezig zijn met circulariteit, biedt DeHaan een legal scan op maat aan. Door middel van deze legal scan onderzoeken we vanuit een breed perspectief welke juridische aandachtspunten, risico’s én kansen er liggen voor (nog te ontwikkelen) circulaire activiteiten. Het eindproduct van deze scan geeft u een goed beeld van hoe toekomstproof uw organisatie vanuit juridisch perspectief is voor de (verdere) ontplooiing van circulaire activiteiten. Daarnaast krijgt u inzicht in kansen voor een gezonde groei van uw (circulaire) organisatie.

Wat houdt de scan in:

  • Uitgebreid persoonlijk kennismakingsgesprek en bespreking van de (te ontwikkelen) circulaire activiteiten van uw onderneming, organisatie of stichting en uw ambities op dit gebied;
  • Analyse van relevante juridische documenten en contracten gerelateerd aan (te ontwikkelen) circulaire activiteiten;
  • Eindrapport met juridische aandachtspunten, risico’s én kansen van (te ontwikkelen) circulaire activiteiten en advies op maat;
  • Persoonlijk gesprek waarbij een toelichting wordt gegeven op het eindrapport.

Investering

Wij bieden het kennismakingsgesprek free of charge aan. Indien u naar aanleiding van dit gesprek graag de legal scan wilt laten uitvoeren zullen we u, afhankelijk van de omvang en complexiteit van uw organisatie, een offerte op maat voor de volledige legal scan aanbieden.

Om u een beeld  te geven van verschillende juridische aandachtspunten, uitdagingen én kansen van circulaire activiteiten of circulair ondernemerschap, hebben we hieronder een aantal juridische aspecten kort uitgewerkt die we in de praktijk vaak tegen komen.

Juridische aandachtspunten van circulaire activiteiten

Samenwerkingsvormen

Samenwerking speelt een belangrijke rol binnen de circulaire economie. Ondernemingen, afnemers, leveranciers, financiers en andere stakeholders hebben hetzelfde doel voor ogen en werken samen aan zo duurzaam mogelijke oplossingen, diensten en producten. De samenwerking kan zijn grondslag vinden in overeenkomsten, maar ook door het nemen van een gezamenlijk belang in een rechtspersoon of andere juridische entiteit, zoals een B.V. of een coöperatie. Wij denken graag mee over de rechtsvorm van uw onderneming en kunnen assisteren bij de oprichting van – en de participatie in – een juridische entiteit, alsmede bij het opstellen van de in dat verband benodigde of aan te bevelen overeenkomsten, zoals participatie- en/of aandeelhoudersovereenkomsten, joint-venture overeenkomsten en andere vormen van samenwerkingsovereenkomsten.

Circulair bouwen en financiering

Circulair bouwen kent verschillende externe financieringsvormen. In dit kader is van belang wie eigenaar zal zijn (of moet zijn) van de grond, het gebouw, de circulaire onderdelen van het gebouw of de installaties. Er zijn (naast de recht-toe-recht-aan financiering) tal van subsidies (de “Subsidieregeling Circulaire Economie”) te verkrijgen voor de circulaire bouw maar ook leasing (vaak operational lease) van onderdelen van het gebouw kan aan de orde zijn.

Bij externe financiering kunnen de belangen van de eigenaar, de subsidiegever, leasemaatschappij en de financier met elkaar botsen. Bijvoorbeeld: de financier zal zijn risico’s willen beperken door het vestigen van zekerheidsrechten. De leverancier van circulaire onderdelen van een gebouw zal in bepaalde gevallen het eigendom willen behouden via een recht van erfpacht of recht van opstal. Denk hierbij aan het leasen van zonnepanelen, verlichting (licht as a service), de voorgevel of een liftinstallatie. Er zullen diverse overeenkomsten worden gesloten voor de verschillende circulaire onderdelen van het gebouw. Die overeenkomsten regelen onder meer de levensduur, onderhoud en vervanging van een circulair onderdeel. Zulke overeenkomsten moeten op elkaar aansluiten en niet onderling niet met elkaar moeten strijden. Heeft u hulp nodig? DeHaan zal u graag adviseren.

Borging van grondstoffen: toeleveringscontracten

Wanneer een bedrijf aan de slag gaat met circulaire producten, dan dient het bedrijf aan voldoende grondstoffen te komen. Enerzijds zijn dit natuurlijk producten die al een levensloop hebben gehad en klaar gemaakt moeten worden voor een nieuwe dan wel verlengde levensloop. Anderzijds zijn er reserve en vervangingsonderdelen nodig. De toelevering van zowel de eerste groep grondstoffen/onderdelen als de tweede groep grondstoffen/onderdelen moet contractueel goed geborgd zijn. Niets is vervelender dan bijvoorbeeld een stoel moeten refurbishen en dat je net niet over het juiste vervangingsonderdeel beschikt. Wij begeleiden bij de wens om juridisch gezien te borgen dat je te allen tijde de beschikking hebt of binnen korte termijn kan beschikken over voldoende (reserve)onderdelen.

Grondstof vs. Afval

Wat voor de één afval is, is voor de ander een grondstof. In een circulaire economie bestaat geen afval meer, maar in de huidige rechtspraak en wetgeving kan die grondstof toch als afval worden gekwalificeerd. Het is van belang om te weten of de (grond)stoffen waar u mee werkt als afvalstoffen worden gezien. Indien dat het geval is, kunnen andere regels gelden dan wanneer sprake is van grondstoffen. Denk daarbij aan een mogelijke vergunningplicht bij de opslag van afvalstoffen. Binnen de legal scan zullen wij dit dan ook analyseren en u daarover adviseren.

Bescherming innovaties: Merk/Model/IE rechten

Circulaire processen zijn vaak ook innovatief. Het is van groot belang om innovaties goed te beschermen, zodat u in staat bent deze te blijven gebruiken én om de investeringen die hiermee gemoeid zijn terug te verdienen. Bescherming kan middels een merkdepot of een modeldepot, maar ook auteursrechten en octrooirechten kunnen hierin een belangrijke rol spelen. Zijn er meerdere partijen betrokken, dan is het advies in een overeenkomst vast te leggen aan wie de verschillende rechten toebehoren en om bijvoorbeeld licentieovereenkomsten op te stellen zodat meerdere partijen van de innovaties gebruik kunnen maken zonder dat u uw rechten verliest. Het in de markt zetten van beschermde innovaties biedt ook weer mogelijkheden voor de ontwikkeling van een nieuw verdienmodel.

Garantietermijn

Een belangrijk aspect om bij stil te staan bij het aanbieden en verkopen van (circulaire) goederen is de wettelijke garantie. Bij het hergebruiken of opknappen van gebruikte goederen kan het de verwachting van de verkoper zijn dat hierop geen garantie hoeft te worden gegeven. De Nederlandse wet kent echter een wettelijke garantie voor consumenten. De periode van deze garantie is niet expliciet opgenomen in de wet, maar de consument moet het product normaal kunnen gebruiken gedurende de periode waarvan hij mag verwachten dat het product functioneert. Indien het geleverde binnen één jaar na aflevering een gebrek vertoont, wordt dit gebrek al aanwezig geacht op het moment van aflevering. Let dus op, ook al is het een (her)gebruikt product een consument kan zich beroepen op de wettelijke garantie.

Productaansprakelijkheid

Wanneer u aan de slag gaat met circulaire activiteiten loopt u wellicht tegen vragen ten aanzien van productaansprakelijkheid aan. Welke partij is bijvoorbeeld verantwoordelijk voor eventuele schade voortvloeiend uit gerecyclede producten omdat het hergebruikte plastic achteraf niet voldoende fijn gemalen bleek? Dient de aansprakelijkheid tussen de betrokken partijen verdeeld te worden bij het delen/hergebruiken van (elkaars) materialen of producten? Het is van belang om uw contractuele relatie – daarmee de inrichting van uw bedrijf – af te stemmen op onder andere deze (nieuwe) vraagstukken. Wij denken graag praktisch met u mee. Afhankelijk van uw wensen kunnen wij zowel uw huidige contracten scannen als geheel nieuwe contracten voor u opstellen.

Heling

Indien men zich bedrijfsmatig met recyclen bezighoudt, is er helaas ook het risico dat u te maken te krijgt met goederen die uit diefstal afkomstig zijn. Anders dan u wellicht denkt, maakt u zich snel schuldig aan heling. Om heling te voorkomen zijn er regels die u in acht moet nemen. Handelaren in gebruikte zijn onder meer verplicht een register bij te houden in een door de burgemeester aangewezen en door hem gewaarmerkt register. Dikwijls wordt het Digitaal Opkopersregister (het “DOR”) door de burgemeester aangewezen als een dergelijk register. Indien u zich bezighoudt met recyclen is het dan ook verstandig om u te laten adviseren door een jurist over de huidige en toekomstige regelgeving die voor uw bedrijf van belang is.

Track record

  • Advisering van gemeenten en onderwijsinstellingen over hoe circulariteit te implementeren binnen het inkoop- en aanbestedingsbeleid en in specifieke aanbestedingen.
  • Advisering over de borging van toelevering van grondstoffen voor een nieuw agrarisch concept.
  • Advisering van en procedure voor een leverancier van strooiwagens over circulariteit en verlengde levensduur.
  • Advisering en een procedure over een opgelegde sanctie voor opslag van meer dan 45 kubieke meter afval zonder vergunning. Wij staan onze cliënte bij door het standpunt in te nemen dat de omgevingsdienst bepaalde goederen ten onrechte kwalificeert als afval en de sanctie ten onrechte is opgelegd.  
  • Advisering en begeleiding aan de oprichters van een samenwerkingsverband dat als doel heeft de vernietiging van natuurlijke afvalstromen van overheden, instellingen en bedrijven te voorkomen en deze afvalstromen op gecentraliseerde wijze te recyclen en te laten hergebruiken door landbouwers. Advisering bij het opzetten van: een vennootschappelijke structuur en samenwerkingsverband, aandeelhoudersovereenkomsten en lidmaatschapsvoorwaarden die de relatie tussen betrokkenen vormgeven.
  • Advisering over het opstellen van contracten en algemene voorwaarden met betrekking tot het innemen, verkopen en vervoeren van afval.
  • Het met succes voeren van een arbitrageprocedure over het niet optimaal functioneren van een Kunststoffen Opwerking Installatie. Er werd niet voldaan aan de contractuele kwaliteitsnorm en toepasselijke regelgeving. Deze installatie maakt onderdeel uit van een afvalverwerkingsproces waarin folie wordt gerecycled in herbruikbaar granulaat. Het materiaal dat als input wordt gebruikt voor de installatie moest voldoen aan de zogeheten DKR310-norm. Deze norm specificeert de toegestane mate van verschillende soorten vervuiling van het folie.
  • Onderzoek circulair inkopen: DeHaan Advocaten en Notarissen heeft in opdracht van Vereniging Circulair Friesland en MKB Regio Zwolle onderzocht wat de stand van zaken is betreffende circulair inkopen en aanbesteden. Download hier het whitepaper.

Gerelateerde actualiteiten