De (on)redelijke eisen van welstand

In de afgelopen periode ben ik – aanzienlijk vaker dan voorheen – betrokken geweest bij diverse kwesties waar de redelijke eisen van welstand een belangrijke rol hebben gespeeld bij vergunningverlening voor een nieuw te bouwen woning. Hier in het Noorden wordt volop duurzaam en aardbevingsbestendig gebouwd, hetgeen grote gevolgen kan hebben voor het uiterlijk aanzien van de woningen. Hoewel veel gemeenten bereid zijn met deze ontwikkeling mee te gaan, denken de omwonenden hier toch vaak anders over.

De redelijke eisen van welstand zijn dan ook vaak het onderwerp van discussie tussen vergunninghouder, gemeente en de omwonenden. Maar wat houden deze eisen in en wat betekent dit voor de vergunning? In deze blog zal ik hier nader op ingaan.

Het juridisch kader

Een aanvraag bouwvergunning moet worden geweigerd indien het uiterlijk aanzien of de plaatsing hiervan in strijd is met de redelijke eisen van welstand. Deze regel geldt overigens niet voor tijdelijke bouwwerken, zodat windturbines waarvoor een vergunning is verleend voor 30 jaar (!) niet aan de redelijke eisen van welstand hoeven te voldoen.

De eisen, waar het bouwwerk aan moet voldoen zijn (vaak) te vinden in de gemeentelijke welstandsnota, waarin de criteria staan voor de meest voorkomende bouwwerken. Daarnaast wordt er vaak onderscheid gemaakt naar verschillende gebieden, zodat in het centrum vaak andere regels gelden dan aan de rand van een dorp.

De gemeente mag zich laten adviseren door de welstandscommissie. Deze advisering is echter niet verplicht. In het geval advies wordt ingewonnen, mag de gemeente dit advies zonder motivering overnemen tenzij het advies naar inhoud of wijze van totstandkoming zodanige gebreken vertoont dat dit niet – of niet zonder meer – aan het oordeel omtrent de welstand ten grondslag gelegd mag worden. Dit klinkt als “abracadabra”, maar houdt in feite in dat aan het advies en de adviseurs geen bijzonder hoge eisen worden gesteld.

Oneens met het welstandsadvies, wat nu?

Wanneer de aanvrager of een derde-belanghebbende een advies overlegt van een andere deskundig te achten persoon of instantie dan wel gemotiveerd aanvoert dat het welstandsadvies in strijd is met de volgens de welstandsnota geldende criteria, dan zal de gemeente wel moeten motiveren waarom het advies van de welstandcommissie desondanks wordt gevolgd. Het is daarom van belang dat in de second opinion niet alleen het welstandsoordeel van de deskundige wordt opgenomen, maar dat er ook wordt ingegaan op de redenen waarom het advies van de welstandscommissie niet deugt.

De gemeente mag – ondanks een negatief welstandsadvies – de vergunning verlenen. Hiervoor kan aanleiding zijn op het moment dat zwaarwegende economische of maatschappelijke belangen in het spel zijn. Het afwijken van het advies van de welstandscommissie is echter ook mogelijk op grond van individuele omstandigheden die de aanvrager betreffen.

Welstand ook van belang zonder een vergunning

De redelijke eisen van welstand kunnen echter ook een rol spelen in het geval dat sprake is van vergunningvrije bouwwerken. Deze bouwwerken mogen niet in ernstige mate in strijd zijn met redelijke eisen van welstand. Is sprake van een zogenaamd “welstandsexces,” dan is het voor de gemeente mogelijk om hiertegen op te treden.

De definitie van een welstandsexces die ik vaak in welstandsnota’s tegen kom houdt in dat het voor niet-deskundigen evident moet zijn dat sprake is van een buitensporigheid in het uiterlijk die afbreuk doet aan de ruimtelijke kwaliteit van een gebied. Uit de jurisprudentie blijkt dat hiervan ook sprake kan zijn in gevallen waarin sprake is van een ernstig vervallen en verwaarloosd gebouw. Maar ook de witte letters “Jezus redt” op het dak van de boerderij van de “dakevangelist” zijn uiteindelijk rood en oranje geverfd nadat de gemeente bij de Raad van State met succes heeft betoogd dat sprake was van een welstandsexces. Recentelijk was nog in het nieuws dat mevrouw (82) haar groene huis moest overschilderen als gevolg van een welstandsexces.

Komt u er niet uit met de (on)redelijke eisen van welstand? Bel ons voor advies!