Kabinet wil vereenvoudiging verlofstelsel

Op dit moment zijn er tien verschillende wettelijke verlofregelingen. Het verlofstelsel wordt al jarenlang ervaren als onoverzichtelijk en complex. Het kabinet heeft voorgesteld om de tien verlofregelingen terug te brengen naar drie soorten: de zorg voor kinderen, de zorg voor naasten en persoonlijke situaties.

Ontwikkelingen in het verlofstelsel

Het stelsel van verlofregelingen is geregeld in de Wet arbeid en zorg (Wazo). Door politieke en maatschappelijke wensen en Europese regelgeving is de Wazo sinds de totstandkoming in 2001 meerdere keren uitgebreid en gewijzigd. Het geboorteverlof werd in 2019 ingevoerd, het aanvullend geboorte verlof in 2020 en het betaald ouderschapsverlof in 2022. Eerdere wijzigingen in 2015 betroffen onder de andere de uitbreiding van de kring van rechthebbenden op het zorgverlof, de flexibilisering van de opname van ouderschapsverlof en de verlenging van het zwangerschaps- en bevallingsverlof bij specifieke omstandigheden. Dit heeft geleid tot een uitgebreid pakket aan verlofregelingen, onderverdeeld in tien verschillende soorten verlof.

Onderzoek naar verlofstelsel

Uit onderzoek blijkt dat het verlofstelsel door alle nieuwe verlofregelingen complex en onoverzichtelijk is geworden. Het risico ligt op de loer dat werkenden de keuze maken voor een bepaalde verlofregeling die niet optimaal is, of geen verlof opnemen omdat zij onvoldoende bekend zijn met de regelingen. Minister van Gennip constateert dat dit de doeltreffendheid van het verlofstelsel in zijn geheel vermindert. Immers, met een de mogelijkheid tot het opnemen van verlof wordt bijgedragen aan het structureel op peil houden van de arbeidsduur en arbeidsparticipatie, als door privéomstandigheden zorgverantwoordelijkheden toenemen.

Ook de SER constateert in een recentelijk advies een grote complexiteit aan verlofregelingen, zowel bezien vanuit werkgevers, werknemers als UWV. De SER formuleert drie uitgangspunten voor vernieuwing van het stelsel, namelijk: meer eenduidigheid en toegankelijkheid, een betere balans in (financiële) verantwoordelijkheid en balans in zeggenschap, via goed overleg tussen de werkgever en werknemer over de opname van verlof.

Naar drie soorten verlofregelingen

Naar aanleiding van bovenstaande stelt het kabinet voor om de verschillende regelingen terug te brengen van tien tot drie soorten verlof:

1. Zorg voor kinderen;
2. Zorg voor naasten;
3. Persoonlijke situaties.

Cluster 1: Zorg voor kinderen

De verlofregelingen in deze cluster zien op de geboorte van en zorg voor jonge kinderen, bij adoptie en pleegzorg. Hieronder vallen het huidige zwangerschaps- en bevallingsverlof, het (aanvullend) geboorteverlof, het adoptie- en pleegzorgverlof en het (betaald) ouderschapsverlof. Binnen deze verlofsoort zijn door het kabinet meerdere scenario’s uitgewerkt, waarbij regelingen worden geïntegreerd, uitgebreid of verkort.

Cluster 2: Zorg voor naasten

Bij deze verlofsoort horen het huidige kort- en langdurige zorgverlof, dat bijvoorbeeld kan worden ingezet om tijdelijk mantelzorg te verlenen of een aantal dagen thuis voor een ziek kind te zorgen. Minister van Gennip constateert dat steeds meer werkenden in de toekomst te maken zullen krijgen met mantelzorg voor hun naasten. Met het oog hierop zijn twee scenario’s uitgewerkt: een scenario waarin de twee bestaande verlofregelingen worden geïntegreerd en een uitgebreide variant hiervan.

Cluster 3: Persoonlijke situaties

Het derde cluster is bedoeld voor verlofregelingen voor ‘persoonlijke situaties’. Uit het huidige verlofstelsel vallen alleen het calamiteiten- en ander kort verzuimverlof onder dit cluster. Gedacht kan worden aan het overlijden van een naaste, calamiteiten thuis en het begeleiden van een naaste bij bezoek aan een arts. Eventueel nieuwe verlofregelingen, zoals rouwverlof, transitieverlof of verlof wegens huiselijk geweld, zouden aan deze verlofsoort kunnen worden toegevoegd.

Financiering en vervolg

De vereenvoudiging van het verlofstelsel zou volgens het kabinet kunnen worden aangegrepen om ook de wijze van financiering van het verlofstelsel opnieuw te beoordelen. Hierbij moeten de belangen van werknemers, werkgevers, de overheid en de samenleving als geheel worden meegenomen.

Gezien deze mogelijke financiële impact en het oog op de maatschappelijke baten is het volgens het huidige kabinet aan een volgend kabinet om de vereenvoudiging van het stelsel voort te zetten. De eerste stappen naar een nieuw verlofstelsel zijn gezet.

Tot slot

Een vereenvoudiging van het verlofstelsel zou moeten resulteren in een eenvoudigere uitvoering voor werkgevers. Momenteel zijn er echter nog steeds tien verschillende verlofregelingen, wat de uitvoering ervan complex maakt. Als u meer helderheid wilt over deze regelingen of advies nodig heeft voor specifieke situaties, is het raadzaam om juridisch advies in te winnen.