Circulair bouwen

De overheid stimuleert steeds meer een circulaire economie, maar wat is dat nu eigenlijk?

Een circulaire economie is een economie waarbij geen grondstoffen verloren gaan. Alle grondstoffen worden in een volledig circulaire economie dus weer opnieuw gebruikt. De energie voor een zuivere circulaire economie dient volledig afkomstig te zijn van duurzame hernieuwbare bronnen, zoals zon en wind.

De Nederlandse regering heeft zich tot doel gesteld zoveel mogelijk - in stappen - de economie circulair te maken. Het past in een groter streven om te verduurzamen binnen de Europese Unie, zoals dat ook tot uitdrukking komt in het door de Europese Commissie gelanceerde “Fit for 55”-pakket. Dat pakket voorziet in het streven naar een reductie van de broeikasgassen voor 2030 met 55 % ten opzichte van het niveau van 1990.

De Rijksoverheid heeft haar circulaire beleid vormgegeven in het Rijksbrede Programma Nederland Circulair in 2050.

De Rijksoverheid heeft 3 doelstellingen geformuleerd om de Nederlandse economie zo snel mogelijk circulair te maken:

1. Productieprocessen moeten efficiënter verlopen en minder schaarse grondstoffen gebruiken; 
2. Indien nieuwe grondstoffen nodig zijn, dient zoveel mogelijk gebruik te worden gemaakt van duurzame, hernieuwbare en algemeen beschikbare niet fossiele grondstoffen. 
3. Het ontwikkelen van nieuwe productiemethodes en ontwerpen van circulaire producten.

Het is de bedoeling dat het Rijksvastgoedbedrijf en Rijkswaterstaat reeds in 2030 circulair zijn. Nieuwe gebouwen van Rijksvastgoedbedrijf en Rijkswaterstaat moeten al energieneutraal zijn. 

De overheid koopt dan ook steeds duurzamer en meer circulair in. Het Rijksvastgoedbedrijf is bijvoorbeeld bezig met een nieuwbouwproject voor een nieuw houten Rijkskantoor “de Monarch IV”. De huisvesting van onder meer de Rijksdienst voor Ondernemen Nederland (RVO) en Dienst ICT-Uitvoering (DICTU) in Assen wordt duurzaam gerenoveerd. Het gebouw moet na renovatie reeds nu al gaan voldoen aan de geplande duurzaamheidseis voor 2050 voor onder meer hergebruik van bouwmaterialen.

Het Rijksvastgoedbedrijf schrijft:

“Door circulariteit stapsgewijs op te nemen in nieuwe projecten en experimenten wil het Rijksvastgoedbedrijf, samen met de markt, vorm geven aan een circulaire vastgoedportefeuille.”

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) brengt verder elke 2 jaar een rapportage uit (de Integrale Circulaire Economie Rapportage). In de tussenliggende jaren wordt telkens een tussenrapportage opgeleverd. De bevindingen en aanbevelingen van de rapportage kunnen leiden tot aanpassing van het uitvoeringsprogramma en tot nieuwe regelgeving.

Nederland staat in het duurzaamheidstreven niet alleen en werkt internationaal samen. Zo is Nederland bijvoorbeeld met 40 andere landen lid van het Platform for Accelerating the Circular Economy (“PACE”)

Nederland heeft inmiddels 5 transitieagenda’s opgesteld te weten:

• Transitieagenda biomassa en voedsel;
• Transitieagenda kunststoffen;
• Transitieagenda maakindustrie;
• Transitieagenda bouw;
• Transitieagenda consumptiegoederen.

De bouw speelt een zeer belangrijke rol. 50 % van de grondstoffen die we gebruiken wordt namelijk in de bouw gebruikt. Reden waarom er voor de bouw een aparte en zeer belangrijke transitieagenda is opgesteld.

Deze 5 transitieagenda’s zijn verder uitgewerkt in het Uitvoeringsprogramma Circulaire Economie. 

In het “Uitvoeringsprogramma Circulaire Economie 2019-2023” van de Rijksoverheid (februari 2019), staat onder meer:

“In het programma ‘Nederland Circulair 2050’ is de kabinets­visie op de circulaire economie neergezet.1 Doel is om uiterlijk in 2050 een volledig circulaire economie tot stand te brengen. De ambitie van het kabinet is om samen met maatschappelijke partners in 2030 een (tussen)doel te realiseren van 50% minder gebruik van primaire grondstoffen (mineraal, fossiel en metalen).”

In 2021 is een actualisatie uitgevoerd van het Uitvoeringsprogramma Circulaire Economie (2020-2023), die er toe moet leiden dat er in Nederland in 2050 een economie zonder afval ontstaat.

Transitieagenda bouw

Ten behoeve van de transitieagenda bouw is het “Transitieteam Circulaire Bouweconomie” opgericht. Dat team adviseert de regering. 

De bouwsector kent de volgende doelen:

• een volledig circulaire bouweconomie in 2050 (einddoelstelling);
• 50% van die einddoelstelling moet reeds in 2030 zijn gerealiseerd.

Als concrete tool wordt reeds sinds 2013 gewerkt met de Milieu Prestatie Gebouwen (MPG) waaraan nieuwe woningen en nieuwe kantoorgebouwen (groter dan 100 m2) dienen te voldoen. Die norm staat in het Bouwbesluit en wordt regelmatig steeds strenger geformuleerd. Per 1 januari 2018 gold bijvoorbeeld voor de MPG een maximum grenswaarde van 1,0. Op 1 juli 2021 is de milieuprestatie voor nieuwe woningen (niet voor kantoren) aangescherpt van 1,0 naar 0,8. Het doel is om de eis stapsgewijs scherper te stellen en uiterlijk in 2030 te halveren.

Behalve via normering en inkoopbeleid wordt milieuvriendelijk en circulair bouwen ook gestimuleerd via verschillende fiscale instrumenten, zoals de Milieu Investerings Aftrek (MIA), een fiscale stimulans voor bouwen met een lage milieu-impact. Daarnaast zijn er bijvoorbeeld:

• de Regeling Groen Projecten, waarmee het beleggen of sparen in duurzame en innovatieve (bouw)projecten, bouwen met een lage milieu-impact wordt gestimuleerd;
• de regeling Demonstratie Energie- en Klimaatinnovatie (DEI+) projecten voor de vervanging van fossiele grondstoffen door biobased grondstoffen.

Slot

Geconcludeerd moet dan ook worden dat de ambitie om de economie duurzaam en circulair te krijgen zeer groot is. Dat heeft zich reeds vertaald in concreet beleid, overlegstructuren en regelgeving. Om de doelen ook daadwerkelijk te trachten te halen, valt te verwachten dat er de komende tientallen jaren nog flinke stappen zullen worden gemaakt en meer regels zullen gaan volgen.

Vragen of advies

Mocht u vragen hebben of nader advies willen op het terrein van verduurzaming, het bouw- en vastgoedrecht dan kunt u uiteraard contact opnemen met mr. R.H. van Dijke via telefoonnummer 0650511687 of via  r.vandijke@dehaanlaw.nl.