Selectieve betaling en bestuurdersaansprakelijkheid

Als de vennootschap van een ondernemer nauwelijks of geen levensvatbaarheid meer heeft, zal een bestuurder er vaak nog alles aan willen doen om zijn onderneming te redden. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de situatie dat de ondernemer zijn belangrijkste leverancier betaalt en de betaling aan andere schuldeisers uitstelt. Door in die omstandigheden selectief te betalen, kan de bestuurder echter de andere schuldeisers benadelen en kan een dergelijke selectieve betaling onrechtmatig zijn en kan de bestuurder daarvoor in privé aansprakelijk worden gehouden.

In de praktijk kunnen drie soorten selectieve betaling worden onderscheiden.
In de eerste plaats de situatie waarbij sprake is van een gezonde onderneming en de bestuurder geen rekening hoeft te houden met bedrijfseconomische problemen of een eventueel faillissement. In zo’n situatie is de bestuurder natuurlijk vrij om als ondernemer te handelen, ook voor wat betreft zijn betalingen aan schuldeisers, zonder te vrezen voor een eventuele aansprakelijkheid wegens selectieve betaling.

In de tweede plaats de situatie waarbij de bestuurder onderkent dat hij maatregelen moet nemen om zijn onderneming gezond te houden en te behoeden voor een eventueel dreigend faillissement. In zo’n situatie wordt vaak al selectieve betaling toegepast naar een belangrijke leverancier van de ondernemer, om zodoende de producten/artikelen in huis te krijgen die de ondernemer aan zijn afnemers kan doorverkopen. Daardoor wordt liquiditeit verkregen, waarmee andere schuldeisers weer kunnen worden voldaan. Dit hoeft op zichzelf nog niet te leiden tot privé aansprakelijkheid wegens selectieve betaling, maar kan onder omstandigheden wel daartoe aanleiding geven.

In de derde plaats de situatie waarbij de ondernemer weet of zou moeten weten dat een faillissement onafwendbaar is. Volgens geldende rechtspraak moet in zo’n situatie de ondernemer/bestuurder niet meer het belang van de vennootschap voorop stellen, maar het belang van de schuldeisers. Doet de bestuurder dat niet, dan handelt hij onrechtmatig en is hij ook in privé aansprakelijk.

De rechter kijkt in situaties waarbij een ondernemer selectieve betalingen heeft verricht en daarop wordt aangesproken naar alle omstandigheden van het geval. De rechter toetst of de bestuurder ten tijde van zijn handelen redelijkerwijs, gegeven de situatie waarin de onderneming op dat moment verkeerde, nog kon beslissen om tot selectieve betaling over te gaan, of dat hij de onderneming had moeten staken c.q. laten failleren. Op grond van de beschikbare informatie bekijkt de rechter of de bestuurder een verwijt kan worden gemaakt vanwege zijn handelwijze en of dit handelen persoonlijk onrechtmatig jegens de andere schuldeisers is geweest.

Het is dus van belang om als bestuurder van een rechtspersoon tijdens (bedrijfs-)economisch mindere tijden zorgvuldige afwegingen te maken, want ook een mondelinge toezegging tot betaling aan een individuele schuldeiser kan onder omstandigheden leiden tot privé aansprakelijkheid. Voorts is het verstandig om u als bestuurder door een deskundige te laten adviseren, bijvoorbeeld wanneer u een reddingsplan voor de onderneming wilt opstellen en dat niet alleen cijfermatig maar ook juridisch wilt laten onderbouwen. Op die manier toont u als ondernemer/bestuurder aan dat u weloverwogen beslissingen hebt genomen en dat u er alles aan heeft gedaan om bestuurdersaansprakelijkheid te voorkomen.