Wanneer is het voorzorgsbeginsel van toepassing bij vestiging van een geitenhouderij?

In de afgelopen 10 jaar zijn er rapporten verschenen waarin een relatie wordt gelegd tussen de aanwezigheid van een geitenhouderij en het wonen in de omgeving van een dergelijk bedrijf, te weten de zogenaamde Veehouderij en Gezondheid Omwonenden-rapporten (VGO). In een zone van minder dan twee kilometer zou er een verhoogd risico op longontsteking bestaan. Binnen een staal van 500 meter zou het risico het hoogst zijn maar tot 2 kilometer is het verhoogd risico niet uit te sluiten.

Overigens is niet vastgesteld waardoor dit verhoogd risico wordt veroorzaakt. Komt het door het voer of de mest of nog andere oorzaken? In ieder geval heeft de problematiek ertoe geleid dat de meeste provincies in Nederland een zogenaamde “geitenstop” hebben opgenomen in hun regelgeving. De bedoeling hiervan is, zolang er geen duidelijkheid bestaat, uitbreiding of nieuwvestiging van deze bedrijven tegen te gaan.

De Rechtbank Noord Nederland heeft dd. 27 juni 2025 een uitspraak gedaan over een geval van omschakeling van een grondgebonden melkrundveehouderij naar een grondgebonden geitenhouderij in de gemeente de Fryske Marren (ECLI:NL:RBNNE:2025:2579).In Friesland bestaat geen geitenstop.

Hoe gaat de Rechtbank in die casus om met het aspect van de volksgezondheid? In die zaak was door het College een omgevingsvergunning in twee fasen verleend voor de omschakeling. Omwonenden, allen binnen de 2 kilometer grens, kwamen daar, om verscheidene redenen, tegen in beroep. In deze blog beperk ik me tot het aspect van de volksgezondheid.

De omwonenden stelden dat, gelet op deze risico’s, de omgevingsvergunning voor de geitenhouderij niet verleend had mogen worden. Dat kan worden opgevat als een beroep op het voorzorgsbeginsel.

De Rechtbank oordeelt dat een omgevingsvergunning (activiteit milieu) op grond van de nog van toepassing zijnde Wabo, inmiddels vervangen door de Omgevingswet, alleen kan worden geweigerd in het belang van de bescherming van het milieu. De Rechtbank herhaalt het standpunt dat de Afdeling Bestuursrechtspraak al heeft ingenomen dat een omgevingsvergunning niet kan worden geweigerd uitsluitend vanwege voorzorg. Alleen belangen waarover voldoende duidelijkheid en zekerheid bestaat spelen een rol. Dat geldt ook voor belangen gerelateerd aan gezondheid. Er  moeten algemeen aanvaarde wetenschappelijke inzichten zijn op grond waarvan de conclusie gerechtvaardigd is dat de activiteit zodanige risico’s oplevert dat hetzij er nadere voorschriften aan de vergunning moeten worden verbonden of dat de vergunning moet worden geweigerd. In de rechtspraak is geoordeeld dat de VGO rapporten geen algemeen aanvaarde wetenschappelijke inzichten bevatten. Rechtbank Noord Nederland volgt die lijn.

De Rechtbank oordeelt dat m.b.t. de activiteit waar het hier om gaat ( dus omschakeling van grondgebonden melkveehouderij naar grondgebonden geitenhouderij) niet is komen vaststaan dat sprake is van zodanige gezondheidsrisico’s dat om die reden er nadere voorschriften moeten komen of de vergunning zou moeten worden geweigerd. Ook een GGD richtlijn en een specifiek GGD advies waar de omwonenden een beroep op hebben gedaan, bevat geen zodanige inzichten. Deze richtlijn bevat slechts “aanwijzingen.”

Tot slot wordt er op gewezen dat er voorschriften in de vergunning zijn opgenomen om de verspreiding van zogenaamde endotoxinen (dat zijn celwandresten van bacteriën die bij mensen onder meer luchtwegklachten kunnen veroorzaken; endotoxinen verspreiden zich onder meer via stof uit stallen) alsmede zoönosen ( dat zijn infecties die dieren op mensen kunnen overdragen), tegen te gaan.

Conclusie: de Rechtbank verklaart, om een andere reden dan de hierboven bedoelde beroepsgrond over gezondheid het beroep gegrond ten aanzien van fase 1, met instandhouding van de rechtsgevolgen, en verklaart voor het overige het beroep van de omwonenden ongegrond: Er was geen reden de omgevingsvergunning niet te verlenen. Of er in deze zaak hoger beroep is ingesteld is onbekend.

.