Vergoedingsrechten bij echtscheiding

Nog steeds treden de meeste mensen in het huwelijk zonder het opmaken van huwelijkse voorwaarden. Van het ogenblik van de voltrekking van het huwelijk vindt er in zo’n geval boedelmenging plaats en is men getrouwd in gemeenschap van goederen. Maar wat is het gevolg bij echtscheiding voor de omvang van de huwelijksgemeenschap als er tijdens het huwelijk schenkingen of erfenissen onder uitsluitingsclausule zijn verkregen? In dat geval ontstaan er vergoedingsrechten op en van de gemeenschap.

Dit wordt vaak niet door de echtgenoten gerealiseerd op het tijdstip van de schenking of erfenis. Het (privé)geld wordt bijvoorbeeld geïnvesteerd in een verbouwing of in de aflossing van (een deel van) de hypotheekschuld, zonder vooraf afspraken te maken over hoe te verdelen bij echtscheiding.

Het gevolg is dat de omvang van de huwelijksgemeenschap bij echtscheiding vaak anders uitpakt dan vooraf gedacht en dat partijen voor onaangename of juist aangename verrassingen komen te staan. Om te voorkomen dat een schenking of erfenis tot ongewenste gevolgen leidt is het van belang stil te staan bij de zogeheten ‘vergoedingsrechten’. 

Vergoedingsrechten na 1 januari 2012 

Op 1 januari 2012 is de Wet aanpassing wettelijke gemeenschap van goederen in werking getreden. Het beloop van de vergoedingsrechten die na de inwerkingtreding van de Wet aanpassing wettelijke gemeenschap van goederen ontstaan, is niet langer meer gelijk aan het nominale bedrag, maar wordt thans vastgesteld aan de hand van de in het nieuwe artikel 1:87 BW neergelegde beleggingsleer.

Dat betekent dat rekening wordt gehouden met een eventuele waardestijging of waardedaling van het goed, waarin met privégeld is geïnvesteerd. Als bijvoorbeeld met een erfenis of schenking onder uitsluitingsclausule wordt geïnvesteerd in een woning en deze woning stijgt in de loop der tijd in waarde, dan is de uiteindelijke vergoeding hoger dan het geïnvesteerde bedrag. Andersom geldt hetzelfde: daalt de woning in waarde, dan is het uiteindelijke vergoedingsrecht lager dan de investering. 

Van belang is op te merken dat de beleggingsleer niet geldt als het gaat om de financiering van verbruiksgoederen, bijvoorbeeld een auto. Een auto daalt per definitie in waarde. Toepassing van de beleggingsleer zou in dat geval betekenen dat er op het moment van afrekening (bij echtscheiding) slechts een fractie van het geïnvesteerde bedrag hoeft te worden vergoed. Daarom bepaalt de wet expliciet dat voor verbruiksgoederen de nominaliteitsleer blijft gelden.  

Voor zover het privégeld zonder toestemming van de andere echtgenoot, dan wel zelfs wederrechtelijk is aangewend, geldt dat ten minste het nominale bedrag moet worden vergoed.  Als de toestemming ontbreekt, wordt derhalve alleen in positieve zin gedeeld in de waardeontwikkeling van een goed. De bewijslast over deze toestemming rust in beginsel op de echtgenoot die tot vergoeding verplicht is.

Vergoedingsrechten voor 1 januari 2012 

Voor vergoedingsvorderingen die zijn ontstaan voor de inwerkingtreding van de Wet aanpassing wettelijke gemeenschap van goederen blijft het recht van toepassing dat voorheen gold, namelijk dat vergoedingsrechten worden berekend naar de nominaliteitsleer. Dat betekent dat de echtgenoot recht heeft op teruggave van het nominale (het destijds geïnvesteerde) bedrag.

Van belang is dat echtgenoten kunnen afwijken van de door de wet voorgeschreven beleggingsleer. Zij kunnen de omvang van de vergoeding zelf bepalen. Dit kunnen zij bij overeenkomst doen. De echtgenoten kunnen de vergoedingsvordering zelfs op nihil stellen. Indien de echtgenoten een dergelijke overeenkomst aangaan en er nog geen sprake is van vergoedingsvorderingen, zal er geen sprake zijn van een gift als bedoeld in de Successiewet 1956 (en is er dus geen schenkbelasting verschuldigd).

Voor zover de vergoeding bij echtscheiding niet nauwkeurig kan worden vastgesteld, omdat het vergoedingsrecht bijvoorbeeld in het verre verleden is ontstaan, kan de vergoeding worden geschat. Goede voorlichting bij echtscheiding (of op voorhand bij de investering) is van belang bij het beoordelen van eventuele vergoedingsrechten. Ons team van familierecht advocaten kan u daarin bijstaan.